Bệnh đái tháo đường và lao phổi

Lao phổi và tiểu đường là những bệnh nặng. Một khi chúng kết hợp trên cùng một bệnh nhân sẽ làm cho bệnh tình nặng nề và rất khó điều trị vì phải đồng thời vừa kiểm soát bệnh lao, vừa kiểm soát tiểu đường.

Sự phối hợp hai bệnh lý lao phổi và ĐTĐ đã được ghi nhận từ những năm 600 sau công nguyên, và sự kết hợp này càng ngày càng trở thành phổ thông khi cả hai đều là những vấn đề sức khoẻ đang được báo động.

Nguy hiểm khôn lường của lao và đái tháo đường

Ảnh minh họa

Tần suất mắc bệnh lao ở những bệnh nhân đái tháo đường nhiều hơn 2-5 lần so với bệnh nhân không có ĐTĐ. Gần đây, nhiều nghiên cứu đã ghi nhận lao ĐTĐ làm thay đổi những biểu lộ lâm sàng và X-quang phổi của lao phổi cũng như việc điều trị lao phổi ở bệnh nhân ĐTĐ có những đặc điểm riêng cần đặc biệt quan tâm để điều trị lao đạt kết quả mong muốn.

Bệnh nhân ĐTĐ dễ mắc lao do các căn nguyên chính sau: Rối loạn chức năng bạch huyết cầu đa nhân trung tính; giảm hoá hướng động, giảm thực bào, giảm khả năng tiêu diệt vi trùng; giảm số lượng tế bào lympho T CD4+; giảm sinh sản interleukin và TNF-alpha của monocyte; dày lớp nội mạc và lớp màng đáy của phế nang dẫn đến giảm khả năng khuếch tán, dung lượng và độ đàn hồi của phổi; giảm khả năng phản ứng của phế quản do bệnh lý hệ thần kinh tự chủ bởi ĐTĐ.

Tùy tỷ lệ lao phổi tái phát ở bệnh nhân ĐTĐ hao hao như ở bệnh nhân không ĐTĐ, nhưng đa số lao phổi tái phát ở bệnh nhân ĐTĐ có liên hệ đến dòng kháng thuốc và có tiên đoán kém hơn.

Mô tả lâm sàng

Lao phổi và ĐTĐ thường gặp ở bệnh nhân trên 40 tuổi, nam nhiều hơn nữ. Bệnh có xu hướng tăng khi tuổi càng tăng. Tần suất mắc bệnh lao tăng ở những bệnh nhân có tiền sử ĐTĐ lâu năm, nhiều nghiên cứu cho thấy thời gian kéo dài bệnh ĐTĐ trước lao làng nhàng là 5 năm.

thời đoạn đầu: mô tả lâm sàng thường rất đa dạng, đôi khi triệu chứng rất nghèo nàn, tình cờ chụp X-quang phổi mới phát hiện lao phổi và lan toả hai bên trên cơ địa tốt thường là bệnh ĐTĐ type II.

thời đoạn toàn phát: Các triệu chứng trổi: ho (93%); sốt (82%); đau ngực; đôi khi ho khạc ra máu và sụt cân.

Ngoài ra, bệnh còn diễn đạt các triệu chứng của bệnh đái tháo đường kết hợp như ăn uống nhiều, tiểu nhiều, sụt cân nhanh…

Cận lâm sàng

- X-quang phổi: Hình ảnh tổn thương trên X-quang phổi của bệnh nhân lao phổi và ĐTĐ là những tổn thương dạng đám mờ, hoặc tổn thương hình hang tập kết cạnh rốn phổi lan toả ra ngoại vi, cốt tử là vùng dưới phổi.

- Tìm BK/đàm: trong thời đoạn toàn phát, tỷ lệ 71% (BK+).

- Phản ứng lao tố trong da: cần phải được làm sớm, tỷ lệ dương tính cao.

- PCR lao/đàm: tỷ lệ dương tính cao.

- Định lượng HbA1C

Chẩn đoán

- Chẩn đoán xác định ĐTĐ (theo tiêu chuẩn Hiệp hội ĐTĐ Hoa Kỳ ADA).

- Chẩn đoán xác định lao phổi: Dựa vào lâm sàng; X-quang phổi; BK/đàm(thường dương tính); phản ứng lao tố trong da.

Điều trị lao phổi và ĐTĐ

Nguyên tắc: Chẩn đoán và điều trị sớm. Đưa đường huyết về dưới ngưỡng đường của thận. Điều trị tiểu đường và lao phổi song hành nhau.

Lao phổi - ĐTĐ là bệnh kết hợp phổ quát và việc điều trị rất phức tạp. Vì vậy, chúng ta cần phát hiện sớm và điều trị đúng thì khả năng lành bệnh rất tốt. Cần phải điều trị song hành giữa thuốc kháng lao và thuốc hạ đường huyết một cách đúng đắn, đủ thời gian cần thiết.